Przykład ze świata podróżniczego: Jeśli pojedziemy na przykład Tanzanii i chcemy nagrać film z wakacji, największym błędem jaki można zrobić to wyciągnąć aparat zawsze wtedy kiedy dzieje się coś ciekawego, by zrobić jedno ujęcie - a potem próbować z tego zbioru pojedynczych momentów zmontować interesujący film. Zawsze powtarzam, że filmy nie robią się przy okazji. Że wymagają minimalnego zaangażowania. Nie mówię o tym, że macie zrezygnować z odpoczynku dla pamiątki, ale w momencie wyciągnięcia aparatu - trzeba wiedzieć po co się go wyciąga i poświęcić chociaż kilka minut na kręcenie. Niestety, nie przeskoczymy tego. A jedno ujęcie na jedno ciekawe zdarzenie - nie wystarczy. Szkoda w ogóle na to czasu.

Film to zbiór różnych scenek, a każdą z tych scenek trzeba ograć. Jak ograć scenę, opowiem Wam za moment, ale musimy powiedzieć sobie najpierw o różnych typach ujęć. Znowu moment teorii, ale to Wam się naprawdę przyda w życiu i dużo uprości. Będzie to niemalże przepis, który można stosować wszędzie. Nie tylko w podróży.

Ujęcia, kadry, nazywamy planami. Jest ich kilka rodzajów i mają one swoje określenia:

• plan daleki, inaczej plan totalny - to kadr, w którym widzimy bardzo dużą, rozległą przestrzeń. Szeroką np. panoramę. Człowiek lub obiekt jest na niej bardzo malutki. Nie widać szczegółów. To taki najszerszy z możliwych kadrów. Możemy nim pokazać np. osamotnienie, albo wykorzystać go do otwierania lub zamykania jakiejś sceny.
• plan ogólny - człowiek, lub obiekt jest widoczny w całości. Widać też dobrze w jakim otoczeniu się znajduje. Jak sama nazwa wskazuje - widzimy ogół tego co przed kamerą.
• plan pełny - to wycinek planu ogólnego, w którym człowiek lub obiekt widoczny jest w całości. Ale widać fragment otoczenia. Człowiek wciąż jednak jest w całości, nie ma obciętych stóp, ani głowy
• plan średni, amerykański - jest ściśle związany z sylwetką człowieka. To kadr, w którym człowiek widoczny jest od miejsca nad kolanem, lub gdzieś w połowie uda i nie ma zbyt dużo przestrzeni nad jego głową. To jest kadr, który odzwierciedla to jak my oczami postrzegamy ludzi.
• plan średni, półpełny - Obiekt wypełnia większość kadru, a człowiek widoczny jest mniej więcej od pasa w górę. Widzimy jego mimikę i emocje.
• plan bliski, półzbliżenie - obiekt dominuje w kadrze, możemy już zobaczyć jego szczegóły. W przypadku ludzi widzimy popiersie, kadrujemy gdzieś od połowy klatki piersiowej. Jak dobrze wykonać takie kadry ludzi - opowiem szerzej w lekcji o kręceniu ludzi. Otoczenie nie gra tu istotnej roli.
• zbliżenie - jest wtedy gdy obiekt lub twarz wypełnia cały kadr. Możemy dostrzec istnienie szczegółów. Stosujemy go wtedy gdy chcemy skupić uwagę widza na emocjach, na nastrój w jakim jest bohater.
• detal - jakiś fragment obiektu, lub ciała, wtedy kiedy chcemy skupić uwagę widza na jakimś szczególe, jakimś konkretnym elemencie.

Nagrywając daną scenę, jakakolwiek by ona nie była - powinniśmy ją ograć, czyli mieć przynajmniej kilka zróżnicowanych ujęć, według typów które wymieniłam. Jak to wygląda w praktyce?

Sytuacja - mężczyzna tnie drewno w lesie.

Plan ogólny, albo nawet prawie totalny. Plan średni. Plan pełny. Zbliżenie. Znowu plan ogólny. Zbliżenie.

Mamy 6 ujęć złożony z 4 różnych planów. Ułożonych chronologicznie, pokazujących konkretną czynność.

Sytuacja nr 2 - festyn.

Plan ogólny - tłum ludzi. Plan pełny - 3 dziewczynki. Plan średni na nogi. Plan średni. Zbliżenie. Plan amerykański. Zbliżenie. Totalny. Zbliżenie z przypstrzeniem na średni. Zbliżenie.

Sytuacja nr 3 - budynek.

Bo dokładnie te same zasady stosujemy do każdego tematu filmu. Wcale nie muszą być nim ludzie.

Plan ogólny, lub totalny. Detal. Gdybyśmy kręcili film o gołębiach - byłby to plan pełny, bo widać całego ptaka, ale tematem jest budynek. Plan średni. Plan średni.

I ostatni przykład - sytuacja nr 4 - wieś.

Plan ogólny. Plan totalny. Plan pełny. Plan ogólny. Plan amerykański. Plan ogólny. Plan pełny. Zbliżenie i jazda kamerą za osłem w planie średnim.

Myślę, że wystarczy, bo chyba już wiecie o czym mówię. Nie trzeba oczywiście odhaczać wszystkich planów z listy, na daną scenę. Ja np. regularnie zapominam o detalach.

Ale jest to w zasadzie przepis na to jak planować nagrania czegokolwiek, nawet jeśli robicie to spontaniczne. Możecie sobie prowadzić notatki w trakcie, jeśli czas na to pozwala, lub po prostu pamiętać. Albo mieć przy sobie ściągę z typami ujęć, jeśli jesteście bardzo początkujący - i sobie zerkać w ramach inspiracji. I z każdego miejsca, z każdej sytuacji, w której trzymacie kamerę - mieć jak najwięcej zróżnicowanych ujęć pod względem kadrowania. Wymaga to doświadczenia, bo później te ujęcia przechodzą przecież selekcję, nie wykorzystacie każdego i może się okazać, że zostaniecie z 3 planami ogólnymi i żadnym zbliżeniem.

Bardzo dobrzy operatorzy zawodowi pracują tak, że surówki, które przywożą ze zdjęć są zazwyczaj wykorzystane w 70-80% i mało jest w nich śmieci. Na początku najlepiej jest nagrywać jak najwięcej możecie, żeby mieć z czego wybierać, zrozumieć o co chodzi, a potem w kolejnych montażach czego potrzebujecie. To przyjdzie samo.

To jest też moment, aby wspomnieć o tym, że właśnie dlatego obiektywy zoom, dla niektórych osób są znacznie lepszym wyborem, niż stawianie od razu na jakość i kupowanie stałki. Zoom pozwala czasem stać w miejscu i nagrać jednocześnie 2, 3 ujęcia, nawet bez wyłączania kamery. To się przydaje w sytuacji, gdy filmujecie jakąś scenę, która się dzieje i która się już nie powtórzy. Typu - ludzie urządzają sobie śmigus dyngus. Jest to po prostu szybsze, wygodniejsze, ma się dzięki temu więcej zróżnicowanych ujęć, więcej surówki. Na stałkach oczywiście da się zrobić to samo, ale operator kamery musi po prostu cały czas być wtedy w ruchu.

Kolejna wskazówka - gimnastyka. Nie wykonujcie wszystkich ujęć stojąc z kamerą. Kucnijcie, umieśćcie kamerę blisko ziemii, stańcie na krześle, albo na schodach, by pokazać coś z góry. Kręcenie filmów angażuje - i umysł, i ciało.

Przy ogrywaniu sceny warto też pamiętać o ruchu kamery, z poprzedniej lekcji. Nie warto przesadzać z ilością ruchu. Traktujmy ujęcia statyczne jako podstawę, niezbędną do stworzenia filmu, a ruch, traktować jako coś dodatkowego. Ruch kamery jest efektowny wtedy, kiedy jest użyty z umiarem, nie kiedy każde ujęcie płynie. Robiąc kilka ujęć ruchu - również go zróżnicujcie.

Podsumowując: zachęcam Was do zrobienia ćwiczenia polegającego po prostu na ograniu różnych scen. Nawet w 3-4 ujęciach. Z różnicowaniem różnych planów, pomoże to je Wam wtedy zapamiętać, by przygotowywać sobie zwięzłe notatki, planując kręcenie.

To tyle w tej lekcji, zapraszam do kolejnej.

‍

‍

Pomysły na ćwiczenia:

• "ograj" kilka różnych scen w 3-4 ujęciach, np. Twój pokój, osobę gotującą kolację, scenkę z kilkorgiem bohaterów, w jednym miejscu.

‍